Zgodnie z treścią art. 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: KRO), z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, aby rozdzielność majątkowa została ustanowiona przed sądem. Ustawodawca nie zdefiniował jednak pojęcia „ważnych powodów” w treści ustawy KRO, ani w żadnym innym akcie prawnym.
W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że są to okoliczności natury ekonomicznej, które – w ramach utrzymywania wspólnoty majątkowej – skutkują pokrzywdzeniem rodziny lub jednego z małżonków. Sąd, ustanawiając rozdzielność majątkową, zobowiązany jest także wskazać dzień, w którym to następuje. Zasadą jest, iż dniem takim jest data wytoczenia powództwa przez osobę zainteresowaną. W wyjątkowych wypadkach Sąd uprawniony jest jednak do orzeczenia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną.
W poniższym artykule odpowiem na następujące pytania:
- Jakie są przykłady ważnych powodów, które mogą skutkować ustanowieniem rozdzielności majątkowej przez sąd?
- Z jaką datą sąd może ustanowić rozdzielność majątkową?
- Jaki jest właściwy sąd do prowadzenia takiej sprawy?
- Ile wynosi opłata od pozwu o ustanowienie rozdzielności majątkowej?
Może Cię również zainteresować: Na czym polega rozdzielność majątkowa?
Rozdzielność majątkowa przed sądem a ważne powody
Jak wspomniałam na wstępie, warunkiem ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami przez sąd jest zaistnienie „ważnych powodów”. Ustawodawca nie zdefiniował jednak pojęcia „ważnych powodów” w treści ustawy KRO, ani w żadnym innym akcie prawnym. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że są to takie okoliczności natury ekonomicznej, które – w ramach utrzymywania wspólnoty majątkowej – skutkują pokrzywdzeniem rodziny lub jednego z małżonków.
Jako przykład ważnych powodów podaje się zaistnienie separacji faktycznej, a zatem sytuacji, w której w dalszym ciągu formalnie mamy do czynienia z trwaniem małżeństwa, jednakże faktycznie małżonkowie żyją w rozłączeniu i samodzielnie podejmują decyzje finansowe. Innym przykładem zaistnienia ważnych powodów może być zaciąganie przez jednego z małżonków zobowiązań finansowych, w celu zaspokojenia wyłącznie własnych potrzeb (niezwiązanych z potrzebami rodziny) albo trwonienie majątku.
Bazując na praktyce sądów, możemy wymienić kilka sytuacji, w których ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd jest uzasadnione. Mogą za tym przemawiać następujące względy:
- brak możliwości zarządu majątkiem wspólnym przez małżonków,
- brak zaufania między małżonkami w kwestiach finansowych,
- trwonienie majątku przez jednego z małżonków,
- uzależnienie od alkoholu, narkotyków itp.
Data ustanowienia rozdzielności majątkowej
Sąd, ustanawiając rozdzielność majątkową, zobowiązany jest wskazać dzień, w którym to następuje. Zasadą jest, iż dniem takim jest data wytoczenia powództwa przez osobę zainteresowaną. Przez datę wytoczenia powództwa rozumie się dzień złożenia pozwu w biurze podawczym sądu lub dzień wysłania pozwu za pośrednictwem operatora publicznego, którym aktualnie jest Poczta Polska.
W wyjątkowych wypadkach sąd uprawniony jest jednak do orzeczenia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. W szczególności sąd uprawniony jest do orzeczenia rozdzielności z datą wsteczną w sytuacji, gdy małżonkowie żyją w rozłączeniu. Konstrukcja ta ma na celu ochronę jednego z małżonków przed negatywnymi skutkami działania drugiego z nich.
W praktyce zdarza się bowiem, iż jeden z małżonków bez zgody i wiedzy drugiego z nich zaciąga poważne zobowiązania finansowe. Ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, a zatem przed zaciągnięciem niekorzystnych dla drugiego małżonka zobowiązań finansowych, umożliwi mu uwolnienie się od nich. Małżonek nie będzie bowiem ponosił odpowiedzialności za zobowiązania powstałe już po dacie wskazanej w wyroku sądowym.
Sąd właściwy do orzeczenia rozdzielności majątkowej
Powództwo o ustanowienie rozdzielności majątkowej wytacza się wyłącznie przed sąd rejonowy. Pozew składa się do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w tym okręgu ma jeszcze miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Jeśli nie można na tej podstawie określić sądu rejonowego, właściwym będzie sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej. Gdy w ten sposób nie uda się określić właściwego sądu, w ostateczności pozew należy wnieść do sądu miejsca zamieszkania powoda. Wraz z wniesieniem pozwu do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej należy uiścić opłatę sądową w wysokości 200 zł.
Rozdzielność majątkowa przed sądem? Podsumowanie
Reasumując, powyższe rozwiązanie przewidziane jest przede wszystkim dla osób, które chcą w dalszym ciągu pozostawać w związku małżeńskim, jednakże nie chcą prowadzić wspólnie spraw finansowych lub – ze względu na przedłużające się postępowanie rozwodowe – chcą uregulować swoją sytuację ekonomiczną.
Podstawowym skutkiem rozdzielności majątkowej jest bowiem prawo do samodzielnego dysponowania majątkiem i środkami finansowymi powstałymi po jej ustanowieniu oraz brak ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania drugiego z małżonków. Ustanowienie rozdzielności majątkowej daje również możliwość podziału majątku wypracowanego w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej.
W tym miejscu podkreślenia wymaga fakt, że ustanowić rozdzielność majątkową można także przed notariuszem w formie aktu notarialnego. Sposób ten jest prostszy i szybszy niż droga sądowa. Niemniej jednak nie każde małżeństwo jest w stanie „dogadać się” co do ustanowienia rozdzielności majątkowej. Wtedy konieczna jest sprawa w sądzie.
Jeżeli chodzi o ustanowienie rozdzielności majątkowej u notariusza, to czynność ta nie wiąże się w żaden sposób z jakimikolwiek warunkami. Jeżeli małżonkowie chcą ustanowić rozdzielność majątkową muszą jedynie złożyć zgodne oświadczenia woli przed notariuszem. Wynagrodzenie notariusza za sporządzenie umowy majątkowej małżeńskiej to 400 zł opłaty notarialnej + VAT, a zatem 492 zł brutto. Do tego dochodzą koszty odpisów i podatku od czynności cywilno-prawnych, co daje łączną kwotę około 550 złotych brutto.
