Władza rodzicielska to zespół praw i obowiązków dotyczących relacji między rodzicami i dziećmi. Obejmują one obowiązki rodziców względem dzieci dotyczące ich wychowania, kształcenia czy zapewnienia odpowiednich warunków życia. To również prawo dotyczące decydowania o życiu, zdrowiu i osobie dziecka. Co do zasady, władzę rodzicielską powinni wykonywać oboje rodzice dziecka. Przepisy prawa przewidują jednak okoliczności, kiedy może nastąpić ograniczenie władzy rodzicielskiej, o czym w dzisiejszym wpisie.
Dowiesz się z niego:
- czym jest władza rodzicielska?
- w jakich przypadkach może zostać ona ograniczona?
- na czym polega ograniczenie władzy rodzicielskiej?
- w jaki sposób możesz wnioskować o ograniczenie władzy rodzicielskiej względem swojego dziecka?
Serdecznie zapraszam do lektury.
Władza rodzicielska w ujęciu prawnym
Zasadniczo wyróżnia się trzy aspekty władzy rodzicielskiej:
- piecza nad osobą dziecka (obejmuje ona wspomniane aspekty, jak edukacja, zdrowie, wychowanie),
- piecza nad majątkiem dziecka,
- reprezentacja dziecka.
Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom od urodzenia dziecka aż do chwili osiągnięcia przez nie pełnoletniości. Wówczas wygasa ona z mocy prawa. Na mocy ustawy ma ją każdy rodzic do chwili, kiedy zostanie jej pozbawiony lub też będzie ona ograniczona na mocy orzeczenia sądu. Dotyczy to nie tylko rodziców pozostających w związku małżeńskim lub też nieformalnym, ale również i tych, którzy się rozstali, czyli są w rozłączeniu.
Władzę rodzicielską co do zasady powinni wykonywać oboje rodzice. Jednak może się zdarzyć, że na skutek różnych okoliczności wykonywanie władzy rodzicielskiej będzie powierzone jednemu z nich bez pozbawiania praw rodzicielskich drugiego rodzica.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej z urzędu
Ograniczenie władzy rodzicielskiej może nastąpić wówczas, gdy zagrożone jest dobro dziecka. Dobro dziecka może być zagrożone przede wszystkim z powodu niewłaściwego wykonywania władzy rodzicielskiej, które może polegać na:
- zaniedbywaniu potrzeb dziecka,
- nieodpowiednim dbaniu o zdrowie dziecka,
- zaniechaniu realizacji obowiązku szkolnego,
- pozostawieniu dziecka bez właściwej opieki,
- doprowadzeniu do sytuacji powstania zagrożenia zdrowia lub nawet życia dziecka.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej na wniosek jednego z rodziców
Zgodnie z treścią art. 107 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
,,Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. […]”
Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Ma to miejsce zazwyczaj w sytuacjach gdy:
- jedne z rodziców mieszka za granicą państwa, w którym mieszka dziecko,
- kontakt z drugim z rodziców jest mocno ograniczony,
- jeden z rodziców zupełnie nie przejawia zainteresowania dzieckiem,
- w przeszłości w sposób nieprawidłowy wykonywał swoje obowiązki względem dziecka narażając jego zdrowie i życie.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej może nastąpić wskutek:
- złożenia wniosku przez jednego z rodziców;
- złożenia wniosku przez każdego, kto posiada odpowiednią wiedzę na temat okoliczności uzasadniających, iż dziecku dzieje się krzywda w wyniku nienależycie sprawowanej władzy rodzicielskiej. Mogą to być też placówki oświatowe, policja, opieka społeczna, organy samorządu oraz administracji rządowej, organizacje i placówki sprawujące opiekę nad dzieckiem.
- wszczęcia przez sąd postępowania z urzędu.
Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej należy skierować do Sądu Rejonowego, Wydział Rodzinny i Nieletnich, właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka. Wraz ze złożeniem wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej należy uiścić opłatę sądową w kwocie 100 zł.
Sądowe ograniczenie władzy rodzicielskiej
Wydając rozstrzygnięcie w sprawie o ograniczenie władzy rodzicielskiej sąd ma bardzo dużo możliwości do wyboru, a należą do nich m.in.:
- zobowiązanie rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania (np. skierowanie dziecka do placówki wsparcia dziennego albo też skierowanie rodziców z dzieckiem do specjalisty zajmującego się terapią rodzinną, poradnictwem,
- określenie, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu,
- poddanie wykonywania władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego;
- skierowanie dziecka do organizacji zajmującej się przygotowaniem zawodowym lub częściową pieczą nad dziećmi,
- umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej czy też w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.
Katalog ten nie jest jednak wyczerpujący. Oprócz tego sąd ma inne możliwości, zależnie od tego, co uzna za najlepsze dla dziecka w danej sytuacji.
Podsumowanie
Reasumując, w sprawach o ograniczenie władzy rodzicielskiej Sąd ma na względzie przede wszystkim dobro dziecka, uwzględniając stopień dojrzałości małoletniego oraz charakter sprawy opiekuńczej. Jeżeli stopień dojrzałości małoletniego na to pozwala i jest to celowe, sąd winien rozważyć możliwość uwzględnienia rozsądnego życzenia małoletniego, jeżeli jest to zgodne z jego dobrem.
Na marginesie wskazuję, że istnieje błędne przekonanie, że dziecko z założenia ma być z matką, a ojciec ma mieć ograniczoną władzę rodzicielską. Nie jest to twierdzenie prawdziwe. Dopóki sąd nie postanowi inaczej, obydwoje rodzice mają takie same prawa i taki sam zakres władzy rodzicielskiej. Zatem nie ma przeszkód natury prawnej, by sprawowali ją obydwoje.
